Kerem ile Aslı Özeti

Kerem, Isfahan şahının oğludur. Şahın hazinedarlığını yapan Ermeni Keşiş’in kızı Aslı’yı sever. Şah, Keşiş’ten kızı oğluna ister. Keşiş, Müslüman’a kız vermek istemezse de, şahın dileğini açıkça reddedemediği için bir mühlet diler, mühlet sona ermeden karısını ve kızını alıp memleketten gizlice kaçar. Bunun üzerine Kerem de, Aslı’nın peşinden yollara düşer. Kuzeybatı İran’ın, Kafkasya’nın ve Doğu, Orta ve Güneydoğu Anadolu’nun bir çok şehir, dağ ve yaylalarını böylece dolaşır. Yanında sadık arkadaşı Sofu vardır. Elinde sazıyla, diyar diyar dolaşan bir âşık olmuştur. Her gittiği yerde rastladığı kimselere, dağlara, taşlara, ırmaklara, dağlardaki hayvanlara saz çalar, onlardan Aslı’nın izini sorar. Yıllarca süren bu gurbet ateşinde pişe pişe olgunlaşır, keramet sahibi bir “halk âşığı” olur. Tanrı onun her dileğini yerine getirir, önüne çıkan engeller kalkar, dağların karı, dumanı gider, ırmaklar geçit verir, beddua ettiği kimseler ya da nesneler harap olur. Yıllarca kovaladıktan sonra Kayseri’de onlara yetişir. İlkin kızdan yüz bulamaz. Kendi sevgisinin üçte birini olsun Aslı’ya vermesini Tanrı’dan diler; duası kabul olunur, Alsı da Kerem’e âşık olur. Bir gece gizlice kaçmak isterlerse de buluşamazlar. Keşiş’in ahbabı olan Kayseri Beyi’nin adamları Kerem ‘i tutarlar; Kerem “Hak aşığı” olduğunu ispat edince, Bey, Keşiş’e kızı Kerem’e vermesini emreder. Keşiş, Kayseri’den kaçar, Kerem yine peşlerine düşer. Nihayet, Halep’te onlara erişir. Halep Paşası’na kendini sevdirir. Paşa Keşiş’i zorlayarak, kızı Kerem’e vermeye razı eder. İki sevgilinin nikâhları kıyılır. Kızını Kerem’e yâr etmemeğe ahdetmiş olan Keşiş; Aslı’ya, son düğmesine kadar çözüldükten sonra tekrar kendiliğinden iliklenen sihirli bir gömlek giydirir. Kerem, Aslı’nın düğmelerini bir türlü çözemez, ateşli bir ah çeker, yanıp kül olur. Aslı dağılan külleri saçıyla toplarken bir kıvılcım da onu tutuşturur. Böylece, iki sevgilinin ancak külleri birbirine kavuşur.

 

Aşağıdaki parçada, Kerem’in Ürgüp’ten Kayseri’ye gidişi anlatılmaktadır.

… Kerem yola revan olup giderken Elmalı dağına geldiler. Kerem, Sofu ‘ya:

- Bu dağı bilir misin? Buna Elmalı Dağı derler. Eğlen bir türkü söyleyeyim de öyle gidelim, deyip bakalım ne dedi?

 

Aldı Kerem:

Gel gidelim Sofu kardeş

Bugün Aslı’m göç eylemiş

Ben ağlarım sen ağlama

Bugün Aslı’m göç eylemiş

 

Elmalı Dağ’dan aşmıştır

Parmak Dere’den geçmiştir

Kayseri’ye ulaşmıştır

Bugün Aslı’m göç eylemiş

 

Ağlama Sofu ağlama

Aslı’mın yurdun saklama

Gidelim yoldan eğleme

Bugün Aslı’m göç eylemiş

 

Karşımızda ulu dağlar

Gönül muhabbeti çağlar

Aslı göçmüş Kerem ağlar

Bugün Aslı’m göç eylemiş

 

Böyle deyip kesti. Bir de oradan giderken bir kara dağ görüp başladı ağlamağa. Sofu eyitti:

- Niçin ağlarsın?

Kerem eyitti:

 

- Bu dağa adıyla sanıyla Kara Dağ derler. Başını duman bürümüş, deyip giderken bunlar susadılar. Dağda su ararken duman çöküp birbirlerini kaybettiler. Bu kadar aradılar, bulamadılar. Kerem eyitti:

- Yarabbi, bir taraftan Sofu’yu ve bir taraftan sevdiğimi kaybettim. Benim halim ne ola? Başıma neler geldi? Bu genç yaşımda anama babama hasret kaldım. deyip ağlayarak aldı sazı eline, bakalım ne dedi?

 

Aldı Kerem:

 

Arzuladım geldim Kara Dağ seni

Nedir bu çektiğim elinden senin

Aktı çeşmim yaşı Ceyhun’a döndü

Aceb kimler geçer selinden senin

 

Maralların azgın azgın ayılar

Çeşmelerin derin derin kuyular

Bellerini kessin yad haramiler

Bezirgân geçmesin ilinden senin

 

Dilerim başına sam yeli essin

Şu kara bağrını taşçılar kessin

Elvan çiçeklerin yansın tutuşsun

Kimseler kokmasın gülünden senin

 

Kerem der: serinden duman gitmesin

Lale sünbül mor menekşe bitmesin

Bahçenizde yad bülbüller ötmesin

Han Aslı’m geçmiştir yolundan senin

 

deyip kesti. Bir de hava açıldı. Birbirlerini buldular. Dağdan aşağı inip andan Erciyas dağına çıktılar. Kerem arkasına baktı ki inkisar ettiği dağ cayır cayır yanar. Hâlâ o dağ şimdiye kadar kapkaradır. Ve Kayseri tarafından Han Aslı’nın dahi rüzgar ile kokusu gelirdi. Bunlar giderken bir yaylaya geldiler. Gördüler ki bir çoban koyun güder. Kerem, Sofu ‘ya eyitti:

- Gel şu çobandan sevdiğimi sorayım, deyip yanına geldi:

- Bu taraftan bir Keşiş geçti mi? dedi. Çoban dahi:

- Bana bir türkü söylersen haber veririm, dedi. Kerem:

- Pekâlâ deyip aldı sazı eline, bakalım ne dedi?

 

Aldı Kerem:

 

Eğlen çoban eğlen haber sorayım

Dudu dilim Kayseri’ye vardın mı

Mecnun oldum varam soram bulayım

Aslı Han’ım Kayseri’ye vardın mı

 

Karadır kaşları gözü sürmeli

Keten gömlek giyer göğsü düğmeli

Güzeller içinde Aslı’y(ı) öğmeli

Aslı Han’ım Kayseri’ye vardın mı

 

Söyle çoban söyle ahım tu tası

Ahlrette yar boynuna bakası

Aslı bir Ermeni kafir atası

Aslı Han’ım Kayseri’ye vardı mı

 

Derdli Kerem ister Haktan yardımı

Mevlam bir kuluna verme derdimi

Aslı göçtü viran koydu yurdumu

Aslı Han ‘ım Kayseri’ye vardın mı

 

deyip kesti. Çoban da:

- Hak muradını versin, gönlün hoş olsun! deyip Keşiş’in Kayseri’ye gittiğini haber verdi. Kerem yola revan olup Kayseri’ye geldi…

(…)

Türk Edebiyatından Seçme Parçalar – Cevdet Kudret SOLOK

Kerem ile Aslı İncelemesi
Halk hikâyeleri İslami dönemde oluşmuş edebi eserlerdir. Bu hikâyelerde Müslüman halkın sosyal hayatının, kültürel yapısının ve inanışlarının izlerini görmek mümkündür. “Kerem ile Aslı” hikâyesinde Kerem, Müslüman; âşık olduğu kişi keşişin kızıdır. Hikâye boyunca bu dini farklılıktan kaynaklanan çatışmayı görmekteyiz. Kerem’in Hak âşığı olması, keramet (olağanüstülük) göstermesi de hikâyedeki dini anlayışı yansıtır. Hikâyede geçen “şah”, “bey” gibi kavramlar dönemin siyasi yapısını yansıtır. Kerem’in elinde sazıyla diyar diyar gezip şiirler söylemesi ise dönemin sanat anlayışını yansıtır. Bilindiği gibi saz şairleri sazlarıyla gezer ve şiirler söylerler. Ayrıca bu dünyada kavuşamayan âşıkların diğer dünyada kavuşacaklarına dair halk inanışını da bu hikâyede görmekteyiz.
Metin ve Yapı
Anlatmaya bağlı metinler; olay örgüsü, kişi, mekân ve zaman öğelerinden oluşur.

1. Olay Örgüsü: Hikâye boyunca canlı bir olay akışı göze çarpar. Keşişin kızını alıp uzaklaşması, Kerem’in onlara yetişmesi, Aslı’nın da Kerem’e âşık olması, kaçmak istemeleri, kaçamamaları, evlenmeleri, kavuşamamaları ve her ikisinin de ölmesi… gibi olaylar hikayedeki olay örgüsünü oluşturur. Hikâyede merak öğesi sürekli canlı tutulmuştur.
2. Kişiler: Olaydaki temel kahramanlar Kerem ile Aslı’dır diyebiliriz. Olayın bütününde bu iki kişinin serüvenini görmekteyiz. Bunun yanında hikâyede ikinci derecede yer alan kahramanlar vardır: İsfahan Şahı, Keşiş, Sofu, Kayseri Bey’i, Halep Paşası. İkinci derecedeki kahramanlar olayın değişik aşamalarında hikâyeye dâhil olurlar.
3. Zaman: Hikâyede zamanla ilgili net ifadeler yoktur. Şu kadarını söyleyebiliriz ki olay İslamiyetin kabulünden sonraki bir dönemde gerçekleşmiştir.
4. Mekân: Metinde geçen mekân adları şunlardır: İsfahan, İran, Kafkasya, Anadolu’nun değişik yöreleri, Kayseri, Halep. Ayrıca olayların bir bölümü dağ ve yaylalarda geçmiştir.

Tema
Metinde üzerinde durulan tema “aşk”tır. Bu aşk öyle yücedir ki âşık kavuşma arzusuyla bütün engelleri aşmaya çalışır. Metinde Halk edebiyatına ait bir aşk anlayışı dile getirilmiştir. Aşk, kahramanı olgunlaştırmış, onu Hak aşığı ve şair yapmıştır. Şair aşkı uğruna sürekli dolaşıp durmuştur.
Dil ve Anlatım
Hikâyede halkın anlayabileceği bir dil kullanılmıştır. Halk hikâyelerinde kalıplaşmış olan sözlere yer verilmiştir: Sazı aldı eline, bakalım ne dedi, aldı Kerem, deyip kesti, yola revan oldu gibi. Hikayedeki bazı Türkçe sözcükler bugün kullanılmaz olmuştur: Eyitti (söyledi), andan (ondan), yad (yabancı)… gibi. Yine hikâyede bazı fiiller bugünkünden farklı kullanılmıştır. Varam (varayım), soram (sorayım), halim ne ola (halim ne olacak)… gibi. Yine “yurdun” kelimesi bugünkü Türkçede “yurdunu” şeklinde söylenmektedir. Hikâyede Türkçe kökenli olmayan az sayıda sözcüğe de yer verilmiştir: çeşm, ser… gibi
Metin ve Gelenek
Metin halk hikâyeciliği geleneği içerisinde oluşturulmuştur. Halk hikâyelerinde “aşk” önemli konulardan biridir. Kendilerine “âşık” denen saz şairleri birçok yeri gezerek bu hikayeleri anlatırlardı. Anlatım sırasında olaylar düzyazıyla aktarılır, duygular şiir şeklinde ifade edilirdi. Bu anlatımlar saz eşliğinde gerçekleştirilirdi.
Anlam ve Yorum
Metinde aşk ve aşkın yüceliği, aşk uğruna her türlü zorluğa katlanılması gerektiği dile getirilmiştir. Aşka hemen her toplumda bir yücelik verilmiştir. Aşk o kadar yüceltilmiştir ki aşk hikâyelerine olağanüstülükler karıştırılmıştır. Bu aşk hikâyeleri dilden dile aktarılmış, insanlar acı çeken âşıkların acılarını kendi yüreklerinde hissetmiştir. Halkın hayal gücü, kavuşamayan âşıkları diğer dünyada kavuşturmuş, onların kavuşamamalarını bir türlü kabullenememiştir. Aşk, sevgi gibi kavramlar toplumların kenetlenmesinde, insanların birbirlerine merhametle yaklaşmasında oldukça önemlidir. Bu sebeple de insanlar hikâyelerinde, şiirlerinde ve diğer sanat ürünlerinde bu kavramları canlı tutmaya çalışmıştır.
Metin ve Yazar
Kerem ile Aslı hikâyesi diğer halk hikâyeleri gibi anonimdir. İlk söyleyeni bilinmemektedir. Halkın ortak hislerini yansıtır. Bunu da gerek halktan insanlar gerekse şairler kuşaktan kuşağa aktarmışlar, bunlar daha sonra yazıya geçirilmiştir.